Nét đẹp văn hóa những lễ hội đầu xuân ở thị xã Ba Đồn

Thứ năm - 06/02/2025 10:58

Trong tâm thức của người Việt từ bao đời nay, mùa xuân được xem là mùa đẹp nhất trong năm, mang đến một khởi đầu mới, sức sống mới cho thiên nhiên vạn vật. Mùa xuân còn được biết đến là mùa của những lễ hội – nơi lưu giữ bản sắc, nét đẹp truyền thống riêng mang dấu ấn của từng vùng miền. Đến với thị xã Ba Đồn vào khoảng thời gian này, du khách không chỉ được đắm mình trong cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp mà còn được trải nghiệm những nét văn hóa vô cùng độc đáo tại các lễ hội đầu xuân.

Hội vật thị xã được tổ chức vào ngày mồng 10 tháng giêng hàng năm

  Theo thống kê, trên địa bàn thị xã Ba Đồn hiện có 11 lễ hội thường xuyên được tổ chức hàng năm. Trong đó, có 7 lễ hội chào xuân đặc sắc duy trì hàng trăm năm nay được tổ chức vào đầu tháng giêng âm lịch và có những sắc thái riêng biệt.
    Những lễ hội đặc sắc của thị xã Ba Đồn phải kể đến đó là lễ hội kỳ phúc được tổ chức tại Đình làng Hòa Ninh (xã Quảng Hòa); Lễ hội Đình làng Lũ Phong (Quảng Phong); lễ hội khai hạ được tổ chức tại Đình làng Tượng Sơn (Quảng Long)… Ngày mồng 7 tháng giêng hàng năm, phường Quảng Long tổ chức Lễ hội Khai Hạ làng Tượng Sơn. Lễ hội này có từ thời Trịnh - Nguyễn phân tranh và nổi tiếng khắp hai bờ Bắc, Nam sông Gianh nên bà con thường truyền nhau câu ca dao: “Dù ai đi ngược về xuôi, nhớ ngày mồng 7 về coi cướp cù”.
     Đình làng Tượng Sơn, nơi tổ chức lễ hội Khai hạ hàng năm là một trong những ngôi đình lớn trên đất Quảng Bình, được xây dựng vào năm Canh Ngọ 1750. Năm 2003, đình làng Tượng Sơn được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Năm 2017, đình làng Tượng Sơn được trùng tu, tôn tạo lại trên nền đất cũ theo kiến trúc đình làng cổ Việt Nam. Ngày nay, đình làng Tượng Sơn là nơi hội họp, diễn ra các hoạt động văn hóa-văn nghệ, lưu giữ nhiều phong tục, tập quán tốt đẹp và còn là hiện thân của tình đoàn kết cộng đồng nơi đây.
    Theo truyền thống, lễ hội Đình làng Tượng Sơn được tổ chức thành 2 phần: Phần lễ và phần hội. Phần lễ được tổ chức vào buổi sáng tại Đình làng Tượng Sơn, ngay từ sáng sớm, đông đảo bà con nhân dân trong phường tập trung về đình làng để tổ chức lễ khai hạ đầu xuân. Lễ khai hạ được tổ chức hết sức trang nghiêm, gồm những màn múa quyền, múa roi, múa đao, kiếm do các cụ cao tuổi trong làng biểu diễn. Đây là nét văn hóa truyền thống thể hiện tinh thần thượng võ của người dân Quảng Long, nhằm cầu cho mưa thuận, gió hòa, cầu cho mùa màng bội thu, mong muốn người dân có cuộc sống bình yên và thịnh vượng.
    Sau lễ khai hạ được tổ chức chu đáo tại đình làng Tượng Sơn là phần hội bao gồm hội cướp cù và hội vật. Cướp cù được diễn ra trên một sân cát có chiều dài khoảng 200m và chiều rộng khoảng 150m. Sân chia thành hai đội, hai đầu góc sân dựng hai cây tre cao chừng 10m, phía trên buộc thêm rổ tre để làm mục tiêu ném cù lên. Không giống như những trò chơi khác, hội cù ở đây hai đội cùng tranh nhau quả cù rồi ném vào rổ của mình, trong khi đó đội còn lại sẽ tìm mọi cách giành lại quả cù để về đội mình ném lên rổ. Điểm độc đáo của lễ hội này là số lượng người hai đội không hạn chế, không quy định già, trẻ, gái, trai. Đội nào giành chiến thắng sẽ được ghi vào lịch sử hội cù của làng Tượng Sơn. Đấu thủ hai bên dùng sự nhanh nhẹn, khéo léo để tranh nhau ném quả cù vào rọ trong tiếng reo hò cổ vũ của người xem. Theo quan niệm của người dân nơi đây, ai cướp được cù và tung được cù vào rọ là năm mới cả đội gặp nhiều may mắn, làm ăn phát đạt.

Lễ hội cướp cù làng Tượng Sơn để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp

     Sau khi kết thúc hội cướp cù, hội vật thu hút nhiều đô vật trong và ngoài địa phương tham gia thi đấu ở các hạng cân khác nhau. Không khí càng hấp dẫn khi các đô vật ganh đua quyết liệt, ngang sức, ngang tài. Hội vật rộn rã tiếng chiêng, tiếng trống thúc giục và tiếng reo hò cổ vũ của khán giả.
   Hội vật của làng luôn đề cao tinh thần thượng võ, giáo dục con em rèn luyện sức khỏe, sự mưu trí, khéo léo và các giá trị truyền thống của cha ông. Hội vật tại lễ hội Khai hạ cũng là dịp để phường Quảng Long tuyển chọn những đô vật xuất sắc tham gia hội vật truyền thống của thị xã Ba Đồn được tổ chức vào ngày 10 tháng Giêng.
     Những ngày đầu xuân đến Quảng Long xem hội cướp cù, hội vật mới thấy được tinh thần thượng võ và sự nỗ lực rèn luyện sức khỏe của người dân nơi đây. Lễ hội đình làng Tượng Sơn, phường Quảng Long được tổ chức hàng năm để cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, người dân trong làng được mạnh khỏe, làm ăn phát đạt. Đồng thời tạo không khí vui vẻ trong những ngày đầu xuân Ất Tỵ 2025.
   Đặc biệt, hội vật truyền thống ở thị xã Ba Đồn là một trong những lễ hội thu hút sự chú ý và hưởng ứng tích cực nhất của lớp người trẻ. Hội vật truyền thống thị xã Ba Đồn được tổ chức vào ngày mồng 10 tháng Giêng hằng năm. Đây là lễ hội độc đáo, thể hiện tinh thần thượng võ, sự đoàn kết, tạo niềm hân hoan dịp Tết đến, Xuân về. Có lịch sử từ hàng trăm năm qua, hội vật truyền thống Ba Đồn như một nét văn hóa của vùng đất văn vật bên bờ bắc sông Gianh. Hội vật truyền thống là dịp để các đô vật của các địa phương có truyền thống võ, vật trong thị xã đưa hết tài, sức để tranh đua lành mạnh trên sới vật, cống hiến những thế đòn đánh hay, đẹp mắt trên tinh thần thể thao cao thượng, góp phần tạo không khí vui tươi, sôi nổi những ngày đầu xuân năm mới.

Nhiều lễ hội đặc trưng được tổ chức dịp đầu năm

Trên địa bàn thị xã Ba Đồn còn có nhiều lễ hội nức tiếng khách thập phương khác như: lễ hội đình làng Phan Long, phường Ba Đồn; lễ hội đình làng La Hà, xã Quảng Văn đều được tổ chức vào ngày 15-1 (âm lịch) hàng năm... Các lễ hội này đều mang đậm truyền thống từng làng quê, thể hiện sự tri ân sâu sắc của lớp người đi sau đối với những người đi trước, giáo dục truyền thống "uống nước nhớ nguồn", tô điểm thêm nét đẹp văn hóa quê hương.
Để những lễ hội truyền thống đáng quý ấy không bị nguy cơ mai một theo thời gian và để duy trì, phát huy được những giá trị văn hóa truyền thống, không chỉ cần sự nỗ lực của các cấp chính quyền mà còn cần cả sự chung tay của cả cộng đồng để bảo tồn nét đẹp văn hóa truyền thống của địa phương.

Tác giả bài viết: Lệ Hằng